Przewodnik po starych mapach. Odkryj historię swojej okolicy

Mapy są niesamowicie fascynującym tematem, który potrafi pochłonąć na wiele godzin. Ich bogactwo i różnorodność sprawiają, że w internecie można znaleźć mnóstwo znakomitych projektów związanych z kartografią. Ostatnio szczególnie przyciągnęły moją uwagę mapy historyczne.

• Mapa aktywności Państwa Islamskiego
• Odkrywanie historii ze starymi mapami. Porównaj je z teraźniejszością
• Przewodnik po starych mapach. Odkryj historię swojej okolicy
• Interaktywna mapa z historią kolei. Zobacz, jak to wyglądało w 1830 roku
• Mapa schronów w Twojej okolicy. Ciekawe dane

Gdy zacząłem w to wchodzić, szybko zrozumiałem, że to dopiero wierzchołek góry lodowej i że w temacie starych map jest jeszcze mnóstwo do nauczenia się. Nie jestem w tym ekspertem, po prostu lubię takie rzeczy. Dla mnie to jak podróżowanie w czasie, tylko za pomocą map.

Fascynuje mnie oglądanie starych map i porównywanie ich z dzisiejszym układem miast. Ciekawe jest obserwowanie, jak współczesne metropolie ewoluowały z małych wiosek sprzed kilkudziesięciu lat.

Często dopiero na mapie widać, że duże miasta „połykały” przyległe do nich wsie. Żyjąc w pewnej dzielnicy, rzadko zdajemy sobie sprawę, skąd wzięła się jej nazwa. Zazwyczaj pochodzi ona od dawnej wsi, którą miasto z czasem wchłonęło.

Interesujące jest to, że na mapach często bez zmian pozostają linie kolejowe. Możemy też odnaleźć stare stodoły przy dawnych polnych drogach, z których dziś pozostały jedynie ruiny. To wszystko rozbudza wyobraźnię i sprawia, że historia staje się bardziej namacalna. Wszystko to dzięki mapom i ludziom, którzy wkładają mnóstwo pracy, abyśmy mogli je oglądać.

Stare mapy – od czego zacząć?

Zanim przejdziecie do samych map, to warto zapoznać się z Kluczem przyjętych znaków. Większość starych map stworzyli Niemcy, Rosjanie i Austriacy. Więc oznaczenia nie są już takie oczywiste. Tutaj znajdziecie wszystkie tłumaczenia:

Wart też zapoznać się z jednym źródłem, które może przydać się bardziej ciekawskim. Z racji tego, że zaczynamy zanurzać się w starych mapach, to będziemy mieć do czynienia z nazwami, które mogą nas zmylić. Dlatego warto znać link do Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.

Teraz można zapoznać się z najbardziej popularnymi serwisami zajmującymi się starymi mapami.

• Mapster
• Arcanum Maps (Mapire)

Na początku trzeba wspomnieć o serwisie Mapster. Niestety, ale ostatnio serwis ma jakieś problemy z dostępnością. To jednak nie zmienia faktu, że jest to najlepszy sposób by zacząć przygodę ze starymi mapami.

Mapster jest ogromną bazą danych map z kraju i nie tylko. Znajdziecie tam mapy rosyjskie, angielski, niemieckie i z naszego Wojskowego Instytutu Geograficznego.

Można tam wskoczyć na wiele godzin, a jeśli już wynurzycie się tego oceanu, to koniecznie zajrzyjcie do Arcanum Maps (Mapire). Dzięki tej stronie możecie podglądać zmiany do jakich doszło na przestrzeni lat. Serwis umożliwia oglądanie starych map z podkładem dzisiejszego wyglądu i za pomocą suwaka możecie podejrzeć różnice. Zbiór nie robi takiego wrażenia jak w przypadku Mapstera, ale stare mapy z nowymi są dobrze skalibrowane.

Stare mapy na Androidzie.

Powyższe propozycje najlepiej „pożerać” z poziomu komputera. W smartfonie wygląda to gorzej ze względu na obsługę. Lepiej pobrać mapę z Mapstera i przeglądać w galerii. Jednak lepiej skorzystać z komputera lub zapoznać się z dwoma aplikacjami, które w smartfonie wyglądają zdecydowanie lepiej, a przynajmniej jedna z nich.

• Old Maps
• Vetus Maps

Zacznę jednak od tej gorszej – Old Maps. Dużym plusem aplikacji jest to, że wyszukuje stare mapy na bazie lokalizacji. To tyle. Dodaję ją jako ciekawostkę, bo kilka osób poleca ją w sieci. Nie wiem czemu, bo zbiór jest mały. Ale skoro komuś podchodzi to rozwiązanie, to ja nie będę go skreślać.

Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest Vetus Maps.

Vetus Maps to najwygodniejszy sposób na zwiedzanie starych miejsc w swojej okolicy. Można trafić na ciekawe perełki i warto mieć tę aplikację w smartfonie. Czasami mapy nie są dobrej jakości, ale można to zignorować jeśli weźmie się pod uwagę kilka rzeczy.

Dlaczego Vetus Maps?

• dużo map offline za darmo (lub do wypróbowania online),
• podsuwanie map na podstawie lokalizacji,
• suwak z porównaniem przeszłości z teraźniejszością,
• pokrycie praktycznie całej Polski.

Vetus maps można traktować jako darmową aplikację z darmowymi zasobami, jeśli tylko korzystacie online. W przypadku chęci pobrania map i korzystania bez sieci należy uiścić opłatę. Najczęściej jest to 19,99 zł za obszar, ale często chodzi o cały obszar województwa.

Stare mapy w aplikacji Locus Map.

Tutaj coś dla większych fanów i zapaleńców map. Kolejny raz powracam co aplikacji Locus Map i dalej twierdzę, że jest to najlepsze rozwiązanie pod wieloma względami. Aplikacja pozwala na importowanie plików graficznych i kalibrowanie ich z mapą na podstawie zaznaczania przynajmniej dwóch punktów orientacyjnych.

Proces jest niezwykle prosty, z punktu widzenia ustawień. Jednak wymaga od użytkownika znajomości mapy, która ma zostać skalibrowana. Użytkownik powinien znać teren, który go interesuje. W przypadku importu map sprzed kilku lat lub nawet sprzed kilku dekad nie będzie problemów. Schody zaczynają się gdy będziecie chcieli skalibrować bardzo starą mapę. Wtedy możecie napotkać na wiele trudności. Różnice w terenie, zabudowie i nazwach mogą być ogromne. Dlatego warto zapoznać się z tym wszystkim przed próbą importu i kalibracji.

Tę funkcję znajdziecie w zakładce Wszystkie funkcje -> Narzędzie kartograficzne -> Kalibrator map. Sam proces jest bardzo prosty, ale na wszelki wypadek dodaję link do instrukcji: https://docs.locusmap.eu/doku.php?id=manual:user_guide:maps_tools:calibrator

W aplikacji Locus Map można również znaleźć mapy WMS, ale można je policzyć na palcach jednej ręki i są one średniej jakości. Może w waszej okolicy będziecie mieć więcej szczęścia, więc polecam sprawdzić.

Ciekawe źródła ze starymi mapami.

Tak jak wspominałem. Powyższy tekst, to tylko brodzenie w temacie, a jest on na tyle obszerny, że warto wspomnieć o innych źródłach. Jeśli jednak macie jeszcze inne i ciekawe materiały, to z chęcią poznam je w komentarzach.

Stare plany miast – ciekawy zbiór starych map z polskimi miastami. Są odnośniki, które pozwalają podejrzeć stare mapy w Mapach Google. Na podobnej zasadzie co w przypadku Vetus Map i Mapire.

Archiwum map WIG – baza pod Mapstera. Warto znać tę stronę.

Baza kolejowa – stare mapy i atlasy kolejowe.

Repozytorium cyfrowe instytutów naukowych – ogromna baza, w której znajdziecie stare mapy, ale nie tylko. Jeśli interesuje was konkretna miejscowość, to wystarczy wpisać ją w wyszukiwarce. Gwarantuję, że znajdziecie ciekawe odpowiedzi na temat swojej miejscowości.

Old maps – opisywana aplikacja Old maps, ale w formie serwisu internetowego. Działa zdecydowanie lepiej niż aplikacja i tutaj śmiało mogę ją polecić. Wyszukiwanie starych map jest o wiele wygodniejsze.

Polona – zbrodnią by było nie wspominanie o największej bibliotece cyfrowej.

Kolekcja map Davida Rumseya – jest też możliwość podglądu starych map na nowej warstwie, tak jak w Mapire. Wystarczy, że przy wybranej mapie klikniecie w przycisk View in georeferencer.

Library of congress – niewielki, ale jakże ciekawy zbiór map Polski.

niskie teorie – ciekawy profil na FB. Wpisy nie dotyczą tylko map, ale jak już pojawią się o nich, to są bardzo wysokiej wartości.